Ailede Çocuk İçin İki Temel Ortam: 1 - Disiplin Ortamı

7 Mart 2022

Bu ve sonraki yazımda ailede olması gereken iki ortamdan söz edeceğim. Bunlardan ilki disiplin ortamı.

Araştırmaların gösterdiği iki temel sonuç var:

1. İçindeki bulundukları ortamın disiplinli olması çocukların daha rahat etmelerine ve daha huzurlu olmalarına yol açıyor.
2. Disiplinli bir çocuk ileriki hayatında daha başarılı oluyor. O nedenle ailedeki disiplinli ortam çocuğun sağlıklı gelişiminde büyük rol oynuyor.

Peki disiplin derken ne anlıyoruz? Korku ile üretilen disiplin burada bahsedilen disiplin değil. Aslında korku ile disiplin değil, boyun eğme ve mecburiyet yaratılmış olur. Korku ortamından çıkıldıktan sonra disiplin de ortadan kaybolur. Örneğin bir çocuk korku nedeniyle ders çalışıyorsa kendi başına kaldığında çalışma davranışı göstermez. Korku her zaman “Bak seni döverim, harçlığını keserim, sokağa çıkmazsın.” ile sağlanmaz. Bazen “Sınavı kazanamazsan o meşhur okula girmezsen, o gözde bölümü kazanmazsan insanlar seni saymaz, sana değer vermez.”, “Ders çalışmayanı kimse sevmez.”, “Ben sana o kadar emek veriyorum, seviyorum sen ders çalışmıyorsun, beni sevsen dersini yapardın.”, “Dersini yapmazsan o bilgisayarı almam sana…” sözlerinin de hepsi korku içerir.

Disiplinden anlamamız gereken şey, içinde şefkat ve sevginin bolca yer aldığı bir iletişim tarzıdır. Burada aile çocuğa şefkatle yaklaşmakta, ama diğer yandan da doğru olanı talep etmektedir. Örneğin çocuk ısrarla cep telefonu ile oynamak istediğinde onunla sohbet ortamı içinde “Bunun için en fazla iki saatin var. Çünkü cep telefonunun zararlarını geçen gün beraber izlediğimiz videoda görmüştük. Senin sağlığın ve gelişimin benim için çok önemli. Çünkü ben seni çok seviyorum ve kendine zarar verecek alışkanlıkların esiri olmana göz yummak istemiyorum. Bu süreyi o nedenle iki saat olarak belirliyoruz.” vurgusu yapıldıktan sonra son derece kararlı bir biçimde telefonu bırakmasını sağlamak, belki elinden almak gerekebilir. Ama arkasından çocuğa küsülmez, kafa ütülemeye devam edilmez. Onunla canlı ve neşeli bir ilişki kurmaya devam edilir. Bu tavır çocuk küsse de kızsa da gerçekleştirilir.

Sağlıklı disiplinin temellerinden biri olumlu örnek olmaktır. Örneğin cep telefonu sınırlaması koyduğumuzda bu sınır bizim için de geçerli olmalıdır. Ya da “ders çalış” çocuğum dendiğinde bizim de kitap okumamız ya da ailemiz için gerekli olan işleri yapmamız doğru olacaktır. Mesela evde kendi de bir şeyler öğrenen bir ebeveynin varlığı, çocuğun da öğrenmesini disiplinli hâle getirecektir. Diyelim ki çocuk ders çalışırken annesi uzay çalışmalarındaki yeni gelişmeleri araştırıyor, babası Türk ve dünya tarihini inceliyorsa ve bunlar sohbetlerde paylaşılıyorsa bu ortamda çocuğun disiplinli olması kolaylaştıracaktır. Ailenin haftanın belli günlerini programlamış olması (mesela haftada üç kez spor yapma, her gün en az bir saat kitap okuma, akşamları belirlenmiş bir saatte yemek yeme, haftanın belli bir gününde aile toplantısı, belli saatte yataklara çekilme, hafta sonları akraba ziyareti, şehirdeki güzel, tarihi, doğal bölgelere ziyaret, vb.) çocuktaki disiplinin gelişmesine yol açacaktır. 

Disiplinli çocuk yetiştirmek ne kadar erken başlarsa o kadar daha kolay olacaktır. Ama bu her yaştaki çocuk için mümkündür. 

Önümüzdeki yazıda ikinci ortamı ele almaya çalışacağım.